Fırtınalar Neden Farklı Yönlerde Döner? Coriolis Etkisi ve Kasırgaların Gizemi
Daha önce bir kasırga veya kış mevsiminde kuzey doğusunda haberleri izlediyseniz, muhtemelen büyük fırtınaların seyahat ederken zamanla döndüğünü fark etmişsinizdir.
Kuzey yarımkürede saat yönünün tersine dönerler. Ama güney yarımkürede bir fırtınayı izliyor olsaydınız, saat yönünde döndüğünü görürdünüz.
Fırtınalar neden bulundukları yere bağlı olarak farklı yönlerde döner? Ve neden ilk etapta dönüyorlar?
Bir fırtınanın dönüşü, Coriolis etkisi adı verilen bir fenomenden kaynaklanır. Bu, su ve hava gibi sıvıların Dünya yüzeyinde veya üzerinde hareket ederken kıvrılmasına neden olan bir doğa olayıdır.
Dünya sürekli olarak kendi ekseni etrafında batıdan doğuya doğru dönmektedir. Ancak Dünya bir küre olduğu ve ortası daha geniş olduğu için, ekvator üzerindeki noktalar aslında eksen etrafında kutuplara yakın noktalardan daha hızlı döner.
Teksas’ta durduğunuzu ve yüzlerce kilometre gidebilen sihirli bir kağıt uçağınız olduğunu hayal edin. Uçağınızı doğrudan kuzeye doğru fırlatırsanız, doğruca kuzeye, örneğin Nebraska’ya ineceğini düşünebilirsiniz.
Ancak Teksas, Dünya’nın ekseni etrafında Nebraska’dan daha hızlı dönmektedir, çünkü ekvatora daha yakındır. Bu, kağıt uçağınızın da başlangıçta daha hızlı döndüğü anlamına gelir. Fırlattığınızda, bu dönme momentumu korunur. Yani kağıt uçağınızı kuzeye doğru dümdüz fırlatsanız bile, Nebraska’nın sağında bir yere, belki Delaware’e inecektir.
Teksas’taki bakış açınızdan uçak, sağa doğru kavisli bir yol izlemiş gibi görünecektir. Güney yarımkürede bunun tam tersi olur. Ekvatordan güneye doğru hareket eden bir cisim sola saptırılır.
Peki bunun dönen kasırgalarla ne ilgisi var?
Her kasırganın merkezinde çok düşük basınçlı bir alan bulunur. Sonuç olarak, merkezi çevreleyen yüksek basınçlı hava, fırtınanın gözüne doğru akar.
Ancak Coriolis etkisi nedeniyle, merkeze doğru hareket eden hava, rotasından hafifçe saptırılır. Kuzey Yarımküre’de, gözün her tarafındaki hava sağa doğru çekilmeye devam eder. Hava merkeze ulaşmaya çalışırken sürekli yön değiştirir ve tüm sistem saat yönünün tersine dönmeye başlar.
Güney yarımkürede ise Coriolis etkisi havayı sola çeker ve tam tersi olur. Fırtınalar gözün etrafında saat yönünde döner.
Bu bilgiyi öğrendikten sonra şunu düşündünüz mü? Coriolis etkisi günlük hayatımızda başka nerelerde kendini gösteriyor olabilir?
#CoriolisEtkisi #Kasırga #Fırtına #Bilim #Meteoroloji #HavaOlayları #DünyaFiziği #DoğaOlayları #BilimselGerçekler #Atmosfer
Bu makaleyi beğendiyseniz, lütfen arkadaşlarınızla, öğrencilerinizle, öğretmenlerinizle veya aile üyelerinizle paylaşın
