Evren Bilinçli mi?
Tarihsel Perspektifle Bilinç, Kuantum ve Kozmos
Yazar: Arşen Kaan
⸻
1. Başlangıçta Bilinç ve Evren Farklıydı
Bilim tarihinde uzun süre madde ile zihin, iki ayrı dünya gibi ele alındı. Newtoncu klasik fizik, evreni bir saat gibi işleyen mekanik bir sistem olarak tanımladı. Bilinç, fiziksel yasaların dışında bir “insan özelliği” olarak görüldü. Ta ki 20. yüzyıl başlarına kadar…
⸻
2. Kuantumun Doğuşu ve Zihnin Gölgesi
20. yüzyılın başlarında kuantum mekaniği, doğanın temel düzeyde nasıl işlediğine dair bildiklerimizi sarsmaya başladı. Bu noktada bilinç ve gözlem kavramları fiziksel gerçekliğin merkezine doğru ilerledi.
Max Planck:
“Bilinci hesaba katmadan hiçbir şeyin anlamı yoktur.”
Planck, enerjinin kuanta denen parçalarla yayıldığını keşfetti ama aynı zamanda maddenin ardında bilinçli bir gerçeklik olduğuna inanıyordu.
Niels Bohr ve Kopenhag Yorumu:
Bohr’un önderliğinde geliştirilen Kopenhag Yorumu, kuantum sistemlerinin gözlenene kadar “belirsiz” olduğunu savundu. Yani bir parçacık ölçülene kadar hem burada hem orada olabilir.
Bu, gözlemcinin rolünü fiziksel gerçekliğin bir parçası haline getiriyordu.
⸻
3. Einstein ve Tanrı’nın Zarı
Bu fikirler, Albert Einstein’ı rahatsız etti.
“Tanrı zar atmaz.”
Einstein, doğanın rastgele değil, belirli yasalarla işlediğine inanıyordu. Ancak onun “Tanrı” anlayışı, teistik değil; Spinoza’nın Tanrısı gibiydi:
Evrenin kendisi Tanrı’dır. Düzen, matematik ve zarafetin toplamıdır.
Yani bilinçli bir Tanrı değil, kendinde var olan doğa.
⸻
4. Panpsişizm ve Bilinçli Evren Fikri
Spinoza gibi filozofların görüşüyle beslenen panpsişizm, her şeyin –atomdan galaksiye– bir tür “zihinsel öz” taşıdığı görüşüdür. Bu felsefi yaklaşım, günümüzde bazı fizikçiler ve bilişsel bilimciler tarafından yeniden gündeme alındı.
⸻
5. Günümüz: Integrated Information Theory (IIT)
Integrated Information Theory (IIT), bilinçli olmayı bilgi entegrasyonuyla açıklamaya çalışır. “Phi (Φ)” değeriyle bir sistemin bilinç düzeyi ölçülebilir hale getirilmeye çalışılır.
Bazı araştırmacılar bu değerin sadece beyinlerde değil, karmaşık sistemlerde –hatta tüm evrende– ortaya çıkabileceğini söylüyor.
Eğer evren bir sistemse, yeterince yüksek phi değeriyle bilinçli bir yapı olabilir mi?
Bu, sadece bilimsel değil, aynı zamanda ontolojik bir devrim olabilir. Bilinç, artık yalnızca bireysel değil; kozmik bir bilinç olabilir.
⸻
6. Bilimin Ucunda Felsefe
Einstein’ın Tanrı’sı mı, Planck’ın bilinci mi, Bohr’un belirsizliği mi doğru?
Hiçbir cevap kesin değil ama hepsi aynı soruya dokunuyor:
Biz kimiz, neyin içindeyiz, ve evren gerçekten bizi mi düşünüyor?
@sıkı hayranlar
