Türkiye’nin Jeolojik Hikâyesi: Bir Denizden Yükselen Toprak
Yazar: Aşren Kaan
Dünya’nın jeolojik tarihinde Türkiye özel bir yere sahiptir. Bugün üzerinde yaşadığımız Anadolu toprakları, milyonlarca yıl önce devasa bir denizin, Tethys Okyanusu’nun dibindeydi. Zamanla bu kadim deniz ortadan kayboldu, yerini yükselen dağlar ve oluşan kara parçaları aldı. Peki, Türkiye toprakları nasıl deniz dibinden karaya dönüştü? Hangi güçler bunu mümkün kıldı? Ve gelecekte bizi neler bekliyor?
Türkiye’nin Yaşı: Ne Kadar Eski?
Türkiye’nin en eski jeolojik yapıları, yaklaşık 500 milyon yıl öncesine, Paleozoik Çağ‘a kadar uzanıyor. Ancak bugünkü Türkiye’nin ana şeklini aldığı süreç, daha yeni bir döneme, Mesozoik ve Tersiyer çağlarına dayanıyor. Yaklaşık 250 milyon yıl önce, bugünkü Avrupa, Asya, Afrika ve Arabistan’ın yer aldığı süper kıtalar birbirinden uzaktı ve aralarında Tethys Okyanusu adlı geniş bir deniz bulunuyordu.
Tethys Okyanusu’nun Kapanışı ve Türkiye’nin Yükselişi
Jeolojik zaman içinde Afrika ve Arabistan levhaları, kuzeye doğru hareket etmeye başladı. Bu hareketler, Avrasya levhası ile çarpışmaya neden oldu. Bu çarpışmanın sonucunda:
• Tethys Okyanusu daraldı ve sonunda kapandı.
• Deniz tabanındaki tortul katmanlar sıkışarak yukarı doğru itildi.
• Böylece Toros Dağları, Zagros Dağları ve Anadolu Platosu oluştu.
Bu süreç özellikle 30 ila 50 milyon yıl önce hızlandı. Türkiye’nin bugünkü yüksek arazileri, bu devasa tektonik olayların sonucunda meydana geldi.
Türkiye Neden Deprem Ülkesi?
Türkiye, üç büyük levhanın buluşma ve sürtünme bölgesinde yer alıyor:
• Afrika Levhası kuzeye hareket ederek Türkiye’yi sıkıştırıyor.
• Arabistan Levhası doğudan kuzeye doğru itiyor.
• Avrasya Levhası ise kuzeyde direnç gösteriyor.
Bu sıkışma, Türkiye’nin doğusundan batısına birçok büyük fay hattı oluşturdu:
• Kuzey Anadolu Fay Hattı (İstanbul’dan Erzincan’a kadar uzanır)
• Doğu Anadolu Fay Hattı (Elazığ, Malatya, Kahramanmaraş hattı)
• Batı Anadolu graben sistemi (İzmir, Aydın, Denizli çevresi)
Bu yüzden Türkiye, dünyanın en aktif deprem bölgelerinden biri olmuştur ve olmaya da devam edecektir.
Türkiye Toprakları Hâlâ Yükseliyor mu?
Evet!
Uydu ölçümleri ve GPS verileri gösteriyor ki:
• Toroslar ve Doğu Anadolu yılda birkaç milimetre kadar yükseliyor.
• Anadolu Platosu ise batıya doğru, yılda yaklaşık 2-3 cm hızla kayıyor.
Bu jeolojik hareketlilik hem yeni dağların oluşmasına hem de depremlerin devam etmesine neden oluyor.
Gelecekte Ne Olacak?
Eğer levha hareketleri bugünkü gibi sürerse:
• Türkiye’nin dağları daha da yükselecek.
• Ege Denizi genişlemeye devam edecek; Batı Anadolu’da (İzmir, Aydın çevresi) yeni küçük denizler oluşabilir.
• Akdeniz gelecekte tamamen kapanabilir; Afrika Levhası Avrupa’ya doğru daha da yaklaşacak.
• Uzun vadede (milyonlarca yıl içinde) Anadolu’nun görünümü bugün olduğundan çok farklı olacak: Daha dağlık, daha kırıklı ve farklı iklim özelliklerine sahip bir bölge hâline gelebilir.
Sonuç
Türkiye’nin jeolojik hikâyesi, denizin derinliklerinden yükselen toprakların hikâyesidir. Afrika, Arabistan ve Avrasya levhalarının devasa çarpışmasıyla biçimlenen bu topraklar, bugün hâlâ hareket etmeye ve değişmeye devam ediyor. Türkiye, geçmişte olduğu gibi gelecekte de deprem kuşağında olacak ve yavaş ama sürekli bir yükselme süreci yaşayacak.
Bu bilimsel gerçekler, ülkemizin doğal yapısını daha iyi anlamamıza ve geleceğe daha bilinçli adım atmamıza yardımcı oluyor.
@sıkı hayranlar
Görsel hatalı sadece Örnek,
Bu harita, birbir olamaz ama bilimsel bilgilere yakın.
Yorumda başka örnekler var
